Biblioterapia

1. Relacje między rodzeństwem

Zajęcia biblioterapeutyczne

Temat: Niełatwa sytuacja - młodsze rodzeństwo!

Miejsce zajęć: Czytelnia Biblioteki Pedagogicznej w Sieradzu, Filii w Poddębicach, każda inna sala.

Cel główny: Kształtowanie umiejętności współżycia i współdziałania w rodzinie.

Cele szczegółowe:

·         Uświadomienie dzieciom, jak bardzo są związane z rodzeństwem i rodzicami oraz innymi członkami rodziny;

·         Pogłębianie umiejętności mówienia o uczuciach (m. in. miłości);

·         Uczenie akceptacji potrzeb innych osób.

Uczestnicy: Grupa dzieci w wieku 7-12 lat.

Metody i techniki: Pogadanka, praca indywidualna i w grupach, formy żywego słowa (głośne czytanie tekstów).

Środki: Bloki rysunkowe, duży kolorowy arkusz papieru, flamastry, kredki, kolorowe karteczki, książka, wybrane fragmenty książki Miry Jaworczakowej pt. „Oto jest Kasia” 

Czas trwania zajęć: 2 x 45 min.

Przebieg zajęć:

Powitanie uczniów. Przedstawienie się i opowiedzenie dzieciom o bibliotece. Uczniowie otrzymują kolorowe karteczki i wpisują na nie swoje imię. Następnie „identyfikatory” przypinają do bluzek.

Układamy wspólny kontrakt. Dzieci zapisują na dużej karcie papieru zasady kontraktu, np. 

Ø  Zasada szczerości (nie oceniaj, nie komentuj wypowiedzi innych, mów od siebie);

Ø  Zasada aktywności (bądź aktywny, decydujesz o poziomie własnej aktywności i o własnej otwartości);

Ø  Zasada dobrowolności (nie ma przymusu wypowiedzi, nie komentujemy wypowiedzi innych);

Ø  Zasada dyskrecji (nie mówimy tego, co mówili inni podczas zajęć).

Wskazówka metodyczna:  dzieci w toku swojego rozwoju doświadczają różnych problemów i kryzysów. Niekiedy problemy te trwają przez ograniczony czas, lecz są również sytuacje, które na stałe wpisują się w życie dziecka i jego rodziny. Jedną z często występujących trudności jest zazdrość, kiedy pojawia się nowy członek rodziny i złe relacje między rodzeństwem. Mogą się one wiązać z wieloma emocjami. 

Można zwrócić się do uczestników: niektórzy z Was mają rodzeństwo, może starsze, albo młodsze, niektórzy z Was, będą w najbliższym czasie mieć rodzeństwo. Niektórzy bardzo cieszą się z faktu posiadania rodzeństwa, innym trudno jest przyjąć fakt, że urodzi się młodszy brat, albo siostra. Jeszcze inni są dumni, że mają starsze rodzeństwo, a inni mogą mieć, albo mają z tym problem. Jakie emocje i uczucia przeżywają wtedy dzieci?

Nauczyciel porusza problem funkcjonowania rodziny, kiedy pojawia się w niej nowy członek. Mówi o tym, że każdy człowiek żyje w jakiejś grupie, np. w rodzinie, w klasie, w drużynie sportowej, czy w grupie, która ma wspólne zainteresowania.

Jak trudne mogą być relacje w rodzinie, gdy pojawia sie nowe dziecko, świetnie przedstawiła w książce "Oto jest Kasia" Mira Jaworczakowa.

Uczniowie biorący udział w zajęciach, znają treść książki.

Na zajęciach, można przeczytać wybrany fragment opisujący sytuację zazdrości.

Pytania skierowane do dzieci:

Ø  Czy taka sytuacja, jaką przeżyła Kasia, była to łatwa, czy trudna?

Ø  Jak można rozwiązywać problemy w rodzinach?

Ø  Czy młodsze rodzeństwo, to naprawdę niełatwa sprawa?

Ø  Czy powinno się uczestniczyć w pracach domowych?

Ø  Czy powinno się pomagać rodzicom, jeśli tak, to w jakich okolicznościach?

Ø  Czy powinno się uczestniczyć w życiu swoich dziadków i innej rodziny?

Ø  Czy powinno się zajmować młodszym rodzeństwem?

Ø  Jak można spędzać wolny czas w domu?

Ø  Czy rodzice wiedzą, które zabawki kochacie najbardziej?

Ø  Czy powinno się mówić swoim rodzicom i innym członkom rodziny o swoich uczuciach?

Ø  Czy członkowie rodziny powinni się o wszystkim informować i szczerze rozmawiać ze sobą?

Dzieci (te, które mają na to ochotę) opowiadają o swoim życiu w rodzinach, następnie na karcie papieru wpisują swoje skojarzenia ze słowem rodzina.

Wersja dla dzieci, które jeszcze nie przeczytały książki.

Streszczenie książki:

Główną bohaterką książki, lektury dla klasy III szkoły podstawowej jest Kasia. Dziewczynka jest uczennicą II klasy. Ma mamę Marysię, tatę Zygmunta, starszego brata Jurka. Jest oczkiem w głowie taty, który pozwala jej na bardzo wiele. Uwielbia ją dziadek Hilary i ciocia Krysia (Klocia). Kasia jest bardzo dobrą uczennicą. Ale jest przy tym niekoleżeńska i samolubna. Uwielbia być w centrum uwagi. Kasia często kłóci się ze starszym bratem, i niestety Jurek, musi jej zawsze ustąpić.

Wszystko się zmienia, kiedy mama wyjeżdża z domu. Nikt dzieci na to nie przygotował. Kasia jest bardzo zaniepokojona, bo z wieloma rzeczami tata sobie nie radzi. Mama nigdy nie wyjeżdżała, mama nigdy nie chorowała, a teraz mama znika na jakiś czas. Tata rano budzi dzieci i informuje je, że mama wyjechała w nocy. Ale nic jej nie jest! Dzieci nie powinny się martwić. Tata mówi Kasi, że jak mama wróci, za tydzień, może dziesięć dni, to przywiezie jej śliczną niespodziankę. Kasia marzy o żółtym bębenku, o niebieskich filiżankach dla lalki, albo o garnkach i czerwonej patelni. Dziewczynka marzy, że jak mama wróci, to Kasia zaprosi koleżanki, a jak zobaczą jej wymarzone prezenty od mamy, to pękną z zazdrości. Kiedy pewnego dnia Kasia wraca ze szkoły, mama jest już w domu, ale nie wita jej jak zwykle. Mama leży w swoim pokoju, a tato każe Kasi dokładnie umyć ręce. Kasia chce biec od razu do mamy, chce się do niej przytulić i opowiedzieć, jak to źle było bez niej. I wtedy Kasia zrozumiała, że w domu jest coś nowego, czego jeszcze nigdy przedtem nie było. Tym czymś był malutki biały tłumoczek leżący obok mamy, z którego dochodził słaby pisk. Mama przedstawiła Kasi malutką siostrzyczkę, Agnieszkę. Kasia nie spodziewała się czegoś podobnego. Zamiast niebieskich filiżanek, zamiast czerwonej patelni pokazują jej ten, wcale nieciekawy tłumoczek. I do tego, to dziecko nic nie potrafi, ani się bawić, ani otwierać oczu. Kasia wykrzyczała rodzicom, że to ona jest najmłodsza, a nie żadna Agnieszka i poprosiła mamę stanowczo, aby oddała dziecko z powrotem, skąd je wzięła. Mama odpowiedziała Kasi, że nigdzie jej nie odda, że Agnieszka jest ich. Wtedy ze szkoły wrócił Jurek, który bardzo się ucieszył, że mama wróciła ze szpitala z nową siostrzyczką. Jurek jest starszy, jest uczniem piątej klasy i dużo więcej rozumie. Poza tym tato z Jurkiem rozmawiał, razem sprzątają mieszkanie na powrót mamy z niespodzianką. Kasia zamiast siostrzyczki wolałaby tysiąc razy bardziej niebieskie filiżanki albo bębenek.

Kasia, nie była przygotowana, przez rodziców na taką niespodziankę. Od tego momentu zaczęły się problemy z Kasią w szkole. Przestała się uczyć, nie odrabiała lekcji, nie słuchała, powstawały coraz większe zaległości w nauce. Kłóciła się z koleżankami, przeszkadzała dzieciom w zabawach. Po pewnym czasie, nawet jej najlepsze koleżanki, zaczęły jej unikać. Nikt nie chciał się z nią bawić. Kłamała, uderzyła jednego kolegę pomidorem, popchnęła koleżankę, a ta uderzyła się głowę. W domu nie było lepiej. Zamknęła się w sobie, nie chciała nawet zobaczyć swojej siostry, nie mówiąc już, żeby w jakiś sposób pomagała rodzicom w opiece nad maluszkiem.

Aż pewnego dnia, nieomal doszło do tragedii. Kiedy Kasia została sama w domu i miała zaopiekować się Agnieszką!

A jak potoczyło się dalsze życie Kasi i jej rodziny, przeczytajcie proszę dokładnie książkę Miry Jaworczakowej „Oto jest Kasia”.

Po przeczytaniu streszczenia nauczyciel prosi o zastanowienie się kto mógł pomóc Kasi w nauce i jak rozwiązały się Jej problemy w szkole? (Pytania dla dzieci, które nie znają lektury. Wykorzystanie metody aktywizującej „Burza mózgów”).

Wypiszcie proszę na kartkach pozytywne i negatywne zachowania Kasi (forma tabeli, może być wcześniej przygotowana przez nauczyciela).

Należy zwrócić uwagę, aby każde dziecko wyraziło swoje odczucia:

Jakie powinny być relacje między rodzeństwem?

Co i jak można zmienić?

Czego potrzebuje rodzeństwo?

Zabawa plastyczna – dzieci rysują swoje rodziny (dla młodszych dzieci).

Zabawa plastyczno - literacka: „Moja rodzina” (dla starszych dzieci).

Aby utrwalić szczególne chwile, czy wydarzenia rodzinne, uczniowie mogą prowadzić pamiętnik, w którym ilustrują i opisują scenki z życia rodziny. Dzieci mogą wklejać zdjęcia z wydarzeń rodzinnych. Każda kartka książeczki powinna być podpisana konkretnym dniem. Po wykonaniu prac, należy przeznaczyć czas, aby każde dziecko mogło zaprezentować i omówić swoją książeczkę. Pochwalić się, jak spędzało czas z rodziną, czy coś ważnego wydarzyło się w Jego rodzinie. Można zaprezentować książeczki uczniów podczas wspólnego spotkania z rodzicami, chociażby np. podczas obchodów święta rodziny 15 maja, czy przy nadarzającej się okazji.

Przesłanie dla rodziców (w formie ulotki wręczone dzieciom podczas zajęć, albo wygłoszone podczas spotkania z rodzicami):

·         Starsze rodzeństwo od samego początku powinno być zaangażowane w opiekę pielęgnacyjną malucha.

·         Musi czuć się potrzebne, a nie że mama o nim zapomniała i ma czas tylko dla dzidziusia.

·         W domu może być wszystko w porządku, ale w przedszkolu, czy w szkole, może okazywać złość, agresję i czuć się odrzucone przez rodziców.

·          Z reguły starsze dziecko ciągle zwraca na siebie uwagę, podczas gdy trzeba zająć się młodszym dzieckiem.

·         Należy rozmawiać ze starszym dzieckiem o nowej sytuacji życiowej, spędzać z nim czas, każdą wolna chwilę. Jak nie rower, to spacery, wycieczki.

·         Starsze dziecko musi być przekonane, że nadal będzie tak samo ważne jak dotychczas, i tak samo kochane!

 Zakończenie zajęć:

Bierzemy się wszyscy za ręce w kole i kłaniając się sobie mówimy „dziękuję, że jesteśmy razem”.

Ewaluacja zajęć:

Dzieci wybierają sobie kolorowe buźki i za ich pomocą wyrażają swoje zdanie na temat zajęć:

Ø  Buźka zielona „uśmiechnięta – zajęcia się podobały;

Ø  Buźka niebieska „bez uśmiechu” zajęcia podobały się tak sobie;

Ø  Buźka czerwona „smutna” – zajęcia nie podobały się.

Opracowała: Beata Matusiak-Ignar

nauczyciel-bibliotekarz

Biblioteka Pedagogiczna w Sieradzu,

Filia w Poddębicach

Mira Jaworczakowa, Oto jest Kasia, książka i audiobook (CD) dostępna w Bibliotece Pedagogicznej w Sieradzu

Książki - dostępne w Filiach: Łask, Zduńska Wola, Pajęczno, Poddębice, Wieluń.

Link do katalogu https://sieradz-ped.sowa.pl/sowacgi.php?KatID=0&typ=repl&plnk=q__oto+kasia&sort=bytitle&view=1

2. Uczucia i emocje - złość

Ujarzmiamy złość 

 Cele terapeutyczno - wychowawcze:

·         uświadomienie przyczyn odczuwania złości

·         zwrócenie uwagi na reakcje własnego organizmu pod wpływem uczucia złości

·         rozwijanie umiejętności radzenia sobie ze złością poprzez jej odpowiednie wyrażanie

Uczestnicy: uczniowie klas V szkoły podstawowej

Czas trwania: 2 godziny lekcyjne

Warunki: sala lekcyjna, świetlica, czytelnia, stoliki ustawione na planie okręgu.

Forma zajęć: grupowa (10-15 osób).

Metody i techniki: podająca – przeczytanie tekstu opowiadania, mini-wykład na temat emocji, dyskusja kierowana, ćwiczenia indywidualne i grupowe z użyciem kart pracy.

Środki: Tekst opowiadania - Erika Meyer-Gliza „Kiedy Kan No Mushi się obudzi”, tekst do ćwiczenia „Czar przeciwko złości”, karty pracy z początkami zdań na temat złości („Wściekłe początki zdań”), z sylwetką człowieka, z narysowanymi balonikami (sześć balonów na kartce formatu A4) i pojedynczym „balonem złości”, płyta z muzyką relaksacyjną, kartki papieru, kredki, mazaki.

 Przebieg zajęć:

1.        Ćwiczenie „Rysowanie uczuć”. Nauczyciel prosi o narysowanie uczuć (rysunek przedstawiający twarz): radości, smutku, zawstydzenia, złości. Każdy z uczniów sam wybiera i rysuje jedno z uczuć. Następnie inni uczniowie zgadują jakie to uczucie. Na zakończenie ćwiczenia rozmowa o rozpoznawaniu uczuć u innych osób.

2.        Nauczyciel czyta pierwszą część opowiadania.

Erika Meyer - Glitza Kiedy Kan - No - Mushi się obudzi

kończąc na zdaniu 

-         Yuriko miał wcześniej takiego dzikiego Kan - No - Mushi. Jemu udaje się uśpić tego robaka najlepiej wtedy…

3.    Nauczyciel zadaje pytania:

·         W jakich sytuacjach złościła się Małgosia?

·         Jak reagowało jej ciało pod wpływem złości?

4.    Nauczyciel prosi uczniów o zastanowienie się: w jakich okolicznościach odczuwają złość, co ich złości. Następnie uczniowie indywidualnie wypełniają karty - kończą zdania na temat złości (te informacje każdy z uczestników zachowuje dla siebie).

  „Wściekłe początki zdań”

 Dokończ zdania:

 Kiedy jestem wściekła/wściekły, wtedy…

Ciągle muszę…

Kiedy inni są rozzłoszczeni, wtedy...

Jestem zła/zły, gdy rodzice...

Gniewam się, kiedy...

Kiedy inni mnie denerwują, wtedy...

Jest mi źle, gdy…

Nienawidzę…

5.        Nauczyciel prosi o zaznaczenie na sylwetce człowieka miejsc, w których umiejscawia się złość i opisanie jak reaguje ciało (np. zaczerwieniona twarz).

6.        Uczniowie wykonują ćwiczenie w grupach: wpisują w baloniki sposoby radzenia sobie ze złością i dyskutują, które ze sposobów są dobre, a które mogą ranić innych.

7.        Nauczyciel czyta drugą część opowiadania, zaczynając od zdania:

-         Yuriko miał wcześniej takiego dzikiego Kan - No - Mushi. Jemu udaje się uśpić tego robaka najlepiej wtedy … gdy często trenuje karate.

  8.    Nauczyciel zadaje pytania:

·      Jak oceniacie sposoby Yoshimi i Yuriko na rozładowanie złości?

·      A jak Wam się podoba pomysł Małgosi?

·      Czy macie inne pomysły na odreagowanie złości w dobry sposób?

9.        Nauczyciel prosi o zastanowienie się, do kogo każdy z uczniów może zwrócić się po dobrą radę i pomoc w razie wystąpienia problemów, które powodują złość (te informacje każdy z uczestników zachowuje dla siebie).

10.    Ćwiczenie: uczniowie indywidualnie wpisują w narysowany „balon złości” takie sposoby reagowania, które niszczą, szkodzą, poniżają (własne zachowania lub innych). Następnie gniotą kartkę i wyrzucają do kosza.

 11.    Ćwiczenie CZAR PRZECIWKO ZŁOŚCI. Źródło: Portman (2003)

 Nauczyciel czyta tekst z podkładem muzycznym (muzyka relaksacyjna).

 Zamknij oczy i wsłuchaj się w swoje wnętrze. Głęboko w twoim ciele siedzi gdzieś złość, najczęściej doskonale ukryta, ale czasami wydostaje się ona zupełnie niespodziewanie na zewnątrz, czy tego chcesz, czy nie. Poczuj swoją złość. Gdzie ona siedzi? Wędruje przez całe twoje ciało. Jak odbierasz teraz swoją złość? Co ona robi właśnie w tym momencie?

A teraz wyobraź sobie, że mógłbyś nią wypełnić czarodziejski dzban. Wydobądź swoją złość z wnętrza, ale bardzo ostrożnie, tak, aby się nie obudziła. Napełnij nią czarodziejski dzban, ale uważaj, aby jej nie uronić. Dzban zaczaruje Twoją złość… Kiedy ją z niego wylejesz, będzie to zwierzę, które szybko ucieka?… drzewo z powyginanymi, trzęsącymi się konarami? Dinozaur, który stoi na tylnych łapach i wydaje groźne odgłosy?... Zapanowałeś nad nią. Jesteś teraz wolny i spokojny, całkowicie odprężony i zadowolony. Przezwyciężyłeś swoją złość…

 12.    Podsumowanie. Nauczyciel akcentuje fakt, że każdy czasem odczuwa złość. Warto umieć rozpoznawać swoje emocje i uczucia oraz nazywać je. Każdy ma prawo wyrażać złość, ale trzeba to robić w taki sposób, aby nie ranić innych.

 Bibliografia:

1.      Franaszczuk-Truszkowska Marta: Biblioterapia dla klas IV-VI szkoły podstawowej. Gdańsk 2006. ISBN 83-7134-216-0

2.      Meyer-Glitza Erika: Kiedy Pani Złość przychodzi z wizytą. Kielce 2001.
ISBN 83-7224-316-6

3.      Profilaktyka agresji u dzieci. Gry i zabawy dla uczniów, psychoedukacja rodziców. Materiały szkoleniowe I.11 cz. 4. Oprac. Joanna Pietrzak

 Oprac. Wiesława Chlebowska, nauczyciel konsultant WODN w Sieradzu

Opowiadanie „Kiedy Kan No Mushi się obudzi” pochodzi z książki Kiedy Pani Złość przychodzi z wizytą : terapeutyczne opowiadania dla impulsywnych dzieci / Erika Meyer-Glitza ; [tł. Magdalena Jałowiec].Kielce : "Jedność", 2001. - 96, [2] s. : rys. ; 22 cm.

ISBN: 83-7224-316-6

dostępna do wypożyczenia 

Biblioteka Pedagogiczna w Sieradzu

sygn. 110054, 107892 (2 egz.)

Filia Zduńska Wola

sygn. 39440, 39081 (2 egz.)

3. Rozpoznajemy i nazywamy uczucia i emocje

Kamila Wolska, doradca metodyczny i nauczyciel wychowania przedszkolnego: 

Polecam tę książeczkę do lektury przedszkolnej i domowej. Zachęcam do wykorzystania postaci i motywów z książki do aktywności plastycznej, zabawowej, a nade wszystko do rozmów o (nie tylko dziecięcych) emocjach.

Pomysły do wykorzystania:

http://wodnsieradz.pl/doradztwo-metodyczne/scenariusze-i-materialy-metodyczne/edukacja-przedszkolna/2-uncategorised/832-kolorowy-potwor

Książka dostępna w Miejskiej Bibliotece Publicznej w Sieradzu http://katalog.mbp.sieradz.eu/ini.php?dol=0&gora=0&przod=0&wstecz=0&katalog=1&indeks=2&opis_ile=10&szukaj=KOLOROWY+POTW%D3R

oraz w Wypożyczalni dla Dzieci - w Powiatowej Bibliotece Publicznej w Sieradzu https://pbp.sieradz.pl/sowa-www/sowacgi.php?KatID=0&typ=repl&sort=byscore&view=1&plnk=q__kolorowy+potw%C3%B3r